Οι λεβέντικες κρητικές μπότες, τα περίφημα στιβάνια, που φτιάχνονται στο χέρι, μοναδικές σαν τους κατόχους τους, τείνουν να εκλείψουν. Ένα απο τα τελευταία εργαστήρια βρίσκεται στην ευρύτερη περιοχή των Σφακίων, στο χωριό Ασκύφου. Εκεί, ο Ιερώνυμος Γιαλεδάκης συνεχίζει την παράδοση του θείου του, Νίκου Γιαλεδάκη, και μαζί μας ξεναγούν σε αυτή την ιδαίτερη τέχνη. Η ιστοσελίδα Ασκύφου Σφακίων στο facebook προσπαθεί με ρεπορτάζ να αναδείξει την παράδοση του τόπου και μια τέχνη που λίγοι πλέον γνωρίζουν . Ο κύριος Νίκος Γιαλές έμαθε την τέχνη του στιβανά το 1945 και από τότε έμεινε στο Ασκύφου να ντύνει τα πόδια των αντρών με τις χαρακτηριστικές μαύρες μπότες. «Δεν εχρημάτισα στα Χανιά όπου πήγαιναν τότε όλοι. Ατόφιος ντόπιος είμαι», λέει καθώς καρφώνει τις ξυλόπροκες για να μπουν οι σόλες. Παλιά έφτιαχνε και γυναικεία παπούτσια, «κάναμε και σχολιάτικα και φιγουρίνια» θα σας πει και θα θυμηθεί πως στην Κατοχή για σόλες έβαζε λάστιχα αυτοκινήτου. Δεν είναι όμως όλα ιστορίες και παρελθόν στο μικρό δωμάτιο που μυρίζει δέρμα και βερνίκι, είναι και παρόν και μέλλον. Την ώρα που η τέχνη του σβήνει, αφού στην περιοχή των Σφακίων δεν υπάρχει άλλο στιβανάδικο, ο ανιψιός του κυρ Νίκου, ο Ιερώνυμος, επιστρέφει στην παράδοση. Μέσα σε αυτή την τέχνη μεγάλωσε, την άφησε για καιρό και ξαναγύρισε κοντά της. «Τα στιβάνια προήλθαν από τους Βενετούς, πρώτος τα φόρεσε ένας Κρητικός στα Παλαιά Ρούματα, τα βρήκε φαίνεται άνετα, άρεσαν και στους υπόλοιπους και αυτό ήταν», θα σας πει αν τον ρωτήσετε. Κι αυτό «Γιαλέ» θέλει να τον φωνάζουν, γιατί υπάρχουν υποψίες ότι την κατάληξη –άκης την κόλλησαν στους Κρητικούς οι Τούρκοι για να τους μειώσουν. Κάθε απόγευμα από εδώ μέσα περνάνε οι πάντες: ο φουρνάρης του χωριού, οι γείτονες που μιλάνε για τα πρόβατά τους και οι ξένοι τουρίστες που παραγγέλνουν πέντε πέντε τα ζευγάρια τα στιβάνια. Το χωριό βρίσκεται 50χλμ απο τα Χανιά και σε υψόμετρο 750 μέτρων. «Πρωτοξεκίνησα το 1945 δίπλα σε μαστόρους. Τότε κάθε χωριό είχε 2-3 τσαγκαράδικα που φτιάχνανε στιβάνια για τους βοσκούς. Τα βουνά ήτανε γεμάτα απο δαύτους. Ερχόντανε με τα πόδια τέσσερις-πέντε ώρες δρόμο, τα παραγγέλνανε, τους έπαιρνα τα μέτρα και φεύγανε. Ύστερα απο μερικές ημέρες επέστρεφαν κι αν δεν τα είχα έτοιμα, πίνανε καμιά τσικουδιά στο καφενείο ώσπου να περάσει η ώρα και να τους τα δώσω για να φύγουν πάλι στα κοπάδια τους. Όταν είχανε κουρά (το κούρεμα των προβάτων στα μαντριά), πήγαινα κι εγώ καμιά φορά στα μιτάτα τους και γλεντούσαμε όμορφα. Είναι ωραία η ζωή των βοσκών. Ανεξάρτητη. Δεν ανήκουν σε κανέναν. Σήμερα όμως πάνε να αφανίσουν την κτηνοτροφία. Έχει «φτηνίσει» η παραγωγή. Με κακή όρεξη είναι οι βοσκοί που κρατούν ακόμα. Εδώ πας στα Λευκά Όρη και καταναλώνουν ευρωπαϊκά τυριά οι ανθρώποι». Αδιανόητα πράγματα για τον ηλικιωμένο της ζωής, η καθάρια του σκέψη όμως είναι αληθινή και πέρα για πέρα επίκαιρη. Ας επιστρέψουμε όμως στα στιβάνια. Η ονομασία τους προέρχεται απο την ιταλική λέξη stivale, που σημαίνει μπότα, απομεινάρι της μακράς περιόδου της ενετοκρατίας στα Χανιά (1204 – 1669). Ταίριαξε ιδανικά ως υπόδημα στους κατοίκους της Κρήτης, καθώς ήταν ανθεκτικό, απο βοδινό δέρμα, αδιάβροχο και «κρατούσε» το πόδι στα κακοτράχαλα και δύσβατα βουνά. «Τα αυθεντικά στιβάνια είναι χειροποιήτα» συνεχίζει ο κ. Γιαλεδάκης και συμπληρώνει: «Χρειάζεσαι τρείς με τέσσερις μέρες για να τα φτίαξεις. Παλιά δούλευα 15 ώρες το 24ωρο, ειδικά το φθινόπωρο, που οι κτηνοτρόφοι κάνανε τις προετοιμασίες τους. Σήμερα κάνουμε κυρίως σχολιάτικα στιβάνια, δηλαδή για γάμους, χορευτικούς συλλόγους και τέτοια. Αλλάξανε οι εποχές. Μετά, ζητάνε κι οι τουρίστες. Ο τόπος εδώ είναι «περάστρα» και στο διάβα τους ερχόντουσαν μέσα, βλέπανε να δουλεύουμε και θέλανε και αυτοί. Έχω πάνω απο μισό αιώνα σε αυτή τη δουλειά. Την αγάπησα όπως αγαπώ τον τόπο. Απο τότε που έκανα δικό μου μαγαζί εδώ στ” Ασκύφου δεν το εγκατάλειψα ποτέ». Ο συνεχιστής της παράδοσης Ευτυχώς που η παράδοση συνεχίζεται μέσω του ανηψιού του Ιερώνυμου Γιαλεδάκη κι έτσι μπορεί όλος ο κόσμος που ενδιαφέρεται για τα στιβάνια να έχει ένα σημείο αναφοράς, Επιπλεον, και πιο σημαντικό, πρόκειται για το μοναδικό μαγαζί με αυθεντικά στιβάνια σε μία έκταση 880 τετ. χιλιομέτρων. «Δυστυχώς, δεν υπάρχει άλλο τσαγκαράδικο που να κατασκευάζει στιβάνια στα νοτιοανατολικά Χανιά, στους δήμους Σφακίων και Αποκώρονου», αναφέρει ο Ιερώνυμος Γιαλεδάκης. «Έρχονται, όμως, και παραγγέλνουν και απο το Ρέθυμνο, είτε για να τα φορέσουν σε κάποια γιορτή είτε ακόμα και για καθημερινή χρήση. Τα λεγόμενα «βοσκοστίβανα» αφορούν παραγγελίες απο τα δικά μας μέρη». Ποιά είναι όμως η διαφορά; «Απλώς, στα βοσκοστίβανα βάζουμε φόδρα απο μοσχάρι για μεγαλύτερη αντοχή, ενώ στα σχολιάτικα η φόδρα είνα απο κατσίκι. Αυτό που έχει σημασία, όμως, να το τονίσουμε, είναι οτι τα στιβάνια είναι πάρα πολύ άνετα, καθώς είναι εξολοκλήρου χειροποίητα. Σε κάθε πελάτη που έρχεται του κάνουμε έξι διαφορετικές μετρήσεις. Στα δάχτυλα, στο κουτουπιέ, στη γάμπα, την απόσταση κνήμης – αστραγάλου και δύο μετρήσεις στη φτέρνα -μία να πατάει κάτω η φτέρνα και μία τα δάχτυλα». Τα στιβάνια είναι φτιαγμένα απο το λεγόμενο δέρμα «βακέτα» χοντρό δέρμα απο μοσχάρι που προμηθευόμαστε απο τα «ταμπακαριά» (βυρσοδεψεία) στο λιμάνι των Χανίων που συνεχίζουν μια παράδοση κοντά δύο αιώνων. «Αφού κάνουμε το πατρόν, στη συνέχεια κόβουμε και γαζώνουμε το δέρμα. Μετά φτιάχνουμε το καλαπόδι και το τροποποιούμε ανάλογα». «Το γαζωμένο δέρμα μπαίνει στο καλούπι – εξομοίωση του ποδιού, το επονομαζόμενο «γαμπάλι» και το αφήνουμε εκεί για ένα εικοσιτετράωρο περίπου. Κατόπιν καρφώνουμε τον πρώτο πάτο. Στη συνέχεια αφαιρούμε τις πρόκες και κολλάμε απο κάτω τον δεύτερο πάτο, που είναι απο πετσί, πάχος σχεδόν ενός πόντου, το οποίο στερεοποιούμε με ξυλόπροκες. Παλιά χρησιμοποιούσαν τις λεγόμενες «προκαδούρες» ή αλλιώς «βιδόπροκες», ενώ για σόλα τοποθετούσαν συχνά και λάστιχα αυτοκινήτου, παλιάς τεχνολογίας χωρίς σύρματα». Κάθε ζευγάρι στιβάνια είναι μοναδικό, σαν τον κάτοχό του. Είναι άνετα, αδιάβροχα και ανθεκτικά, «βαριέσαι να τα φοράς» όπως μας τόνισαν χαρακτηριστικά κάποιοι άνθρωποι απο εκεί. Συνεπώς, το κόστος των διακοσίων ευρώ, δικαιολογεί το μεράκι που απαιτείται για αυτήν τη δουλειά αλλά και την υπομονή που επιδεικνύει σήμερα ο Ιερώνυμος και παλαιότερα ο Νίκος Γιαλεδάκης. Ιδιαίτερης προσοχής αξίζει το οτι τα στιβάνια είναι τόσο ενταγμένα στην παράδοση και την ιστορία της Κρήτης, που πολλές φορές έχουν αποτελέσει αφορμή για μαντινάδες. |
The upstanding Cretan boots, famously stivania using fresh hand , unique like their owners , tend to disappear . One of the last workshops located in the region of Sfakia , in the village Askyfou . There, Jerome Gialedakis continues the tradition of his uncle , Nick Gialedakis and guide us along this idaiteri art .The site Askyfou Sfakia on facebook trying to reports to highlight the local tradition and an art that few know now . Mr. Nikos Yalta learned the art of stivania in 1945 and since then stayed in Askyfou to dress the feet of men with the characteristic black boots. "It served as in Chania where it all went . Solid native am , " she says as she stabs the pegs to get the soles . Old and used to make women's shoes , " we did scholiatika and Figures " will tell you and will remember that in Possession for soles put car tires . But not all is stories and past the small room that smells like leather and varnish are present, and future. While the art goes , since in the region of Sfakia no other Stivanadika , nephew of Mr. Nick , Jerome , returns to tradition. Within this art grew up, left it for a while and came back to it. "The stivania generated by the Venetians , the first donned a Cretan at Old Roumata found them seem comfortable , liked the rest and that was it ", will tell you if you ask him . And that " Yalta " wants to call him , because there are suspicions that the suffix- akis gluing the Cretan Turks to reduce them . Every afternoon from here pass everyone : the baker of the village, the neighbors talk about their sheep and foreign tourists ordering five five couples in stivania .The village is 50 km from Chania , at an altitude of 750 meters . " I first started in 1945 next to workmen . Then every village had 3.2 cobbler that makes stivania for shepherds .The mountains were full of daftous . Come walk four to five hours away , the ordering , the 'd measures and leaves. After a few days of returning if I had not made up, sometimes drank raki in the cafe until you pass the time and give it to them to go back to their flocks .When they shear ( shear the sheep in the pens ) , and I went sometimes to mitata and enjoying themselves beautiful. It's fine life of shepherds . Independent. They do not belong to anyone. Today, however, go to devastate livestock . Has " ftinisei ' production . With poor appetite are the shepherds who still hold . Here you go to the White Mountains and continental cheeses consume people . " Unthinkable things for elderly life , net of thought though is true and utterly timely. But back to stivania .Their name comes from the Italian word stivale, which means boot , a remnant of the long period of Venetian rule in Chania ( 1204-1669 ) . Ideally suited as footwear inhabitants of Crete as it was durable, Beef leather Waterproof and " clutching " leg around the steep and rugged mountains. " Authentic stivania is handmade ," continues Mr. Gialedakis and adds: " You need three to four days to fix it. Used to work 15 hours in a 24-hour , especially in the fall, which the farmers were doing their preparations . Today we mainly scholiatika stivania , ie weddings, dance clubs and such. Change the seasons . Then ask and tourists . This place is " Perastra " and on their way they came in, they saw and wanted to work it also. I have over half a century in this job . I loved it as I love the place.Since then I did my own shop here f " Askyfou not ever leave ."The follower of traditionFortunately, the tradition continues through his nephew Jerome Gialedakis so can everyone who is interested stivania have a point of reference , in addition, and more importantly, it's the only place with authentic stivania in an area of 880 Wed kilometers."Unfortunately , no other cobbler that manufactures stivania the southeast Chania to Sfakia and Apokoronou " says Jerome Gialedakis . " They come , however, and ordering and from Rethymnon , whether to wear them to a party or even for everyday use. So-called " voskostivana " refer orders from our own places . " But what is the difference? " Just to put voskostivana calf lining for durability , while the scholiatika the lining is goat . What is important , however, to emphasize , is that stivania too comfortable , as it is entirely handmade . Every customer who comes to do six different measurements . Fingers, the instep , calf , distance leg - ankle and two measurements in the heel - one set foot under the heel and one toe . " The stivania is made of the so-called skin " cowhide " thick cowhide leather supplied by the " Tabakaria " ( tanneries ) in the port of Chania continue a tradition of nearly two centuries. "After doing the pattern , then cut and bolting the skin.After we make the shoe last and modify accordingly . ""The riddled skin enters the mold - emulation of the foot , known as " gampali "and leave it there for a day or so. Then we stick to the first bottom. Then remove the tacks and glue down the second bottom , one of chamois thickness almost one point , which solidifies with pegs . Old used the so-called " prokadoures " or " vidoprokes ", while for sole placed frequently and car tires , old technology without wires . "Each pair stivania is unique, like the owner. They are comfortable, waterproof and durable, "heavy to wear them " as our highlighted features some people from there .Therefore , the cost of two hundred euro justifies the passion required for this job and the patience exhibited by today Hieronymus and his older Nick Gialedakis .Particular attention deserves the that the stivania is so embedded in the tradition and history of Crete, which often have an opportunity for serenades . |
0 σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου